Το κείμενο της Ελένης Πορτάλιου ''για ένα μαζικό, δημοκρατικό κόμμα'', θεωρώ πως είναι χαρακτηριστικό δείγμα της θεωρητικής και πολιτικής κατάστασης που ταλανίζει ένα χώρο όπως ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος, βγαίνοντας πια από τα αριστερά και ''εναλλακτικά'' κινήματα-νεφελώματα τα οποία είχε μέχρι πρότινος την πολυτέλεια να στηρίζει χωρίς να φθείρεται, καλείται πια να ενσωματωθεί πλήρως στους κανόνες του αστικού παιχνιδιού, τους οποίους από πολύ παλιά, ακόμη και αν δεν είχαν επίγνωση αυτού πολλά μέλη του, καταστατικά υπηρετούσε.
Δεν θα προχωρούσα σε αυτή την κριτική, αν το κείμενο δεν είχε αξιώσεις θεωρητικής ''θεμελίωσης'' ή γαρνιρίσματος των προβαλλόμενων θέσεων, σε μια περίοδο τόσο κρίσιμη για το εργατο-λαικό κίνημα
Δεν θα αναφερόμουν, επίσης, συγκεκριμένα σε αυτό το κείμενο, αν δεν το έβλεπα σαν μια πολύ ικανοποιητική συμπύκνωση της εντελώς αστήρικτης και επικίνδυνης, με το τρόπο που γίνεται, ''ανανέωσης'' του ''μαρξισμού'', όπως εκφράζεται και από το περιοδικό ''Θέσεις''. Θα πάρω λοιπόν μερικά σημαντικά κομμάτια του κειμένου και θα τα σχολιάσω. Οι υπογραμμίσεις θα είναι δικές μου.
''Όπως επεσήμαινε ο Μπαλιμπάρ σε μια συζήτηση για το κόμμα “η εικόνα ενός πρωτόγονου εργατικού κινήματος που στρατοπεδεύει «εκτός των τειχών» είναι εσφαλμένη γιατί, εφόσον οι μάζες ποτέ δεν βρίσκονται «εκτός κράτους», ούτε το εργατικό επαναστατικό κίνημα βρίσκεται ποτέ «εκτός κράτους»”. Απέναντι στη προσέγγιση του κράτους ως οχυρού της κυρίαρχης τάξης και ως ενδογενούς οντότητας, που παραπέμπει στην εξωτερικότητα των κυριαρχούμενων τάξεων, ο Νίκος Πουλαντζάς διατυπώνει τη ριζοσπαστική θέση : το κράτος, όπως και το κεφάλαιο, πρέπει να θεωρείται ως σχέση, “ακριβέστερα ως η υλική συμπύκνωση ενός συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα σε τάξεις και μερίδες τάξεων, έτσι όπως αυτός εκφράζεται, πάντοτε με ειδικό τρόπο, μέσα στο Κράτος”.
Θα μπορούσε κανείς, αρχικά, να αντιπαρατάξει το κείμενο του Λ.Αλτουσέρ, ''Γιατί το Κράτος είναι μια μηχανή'', που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό ''Θέσεις''. Εκεί ο Λ.Αλτουσέρ επιχειρηματολογεί υπέρ ακριβώς αυτής της ''εξωτερικότητας'' των κυριαρχούμενων τάξεων σε σχέση με το Κράτος. Αυτό που υποστηρίζει είναι πως το Κράτος είναι μια μηχανή μέσα από την οποία εισρέει και μετασχηματίζεται μόνο το πλεόνασμα ισχύος της αστικής τάξης στη σχέση της με την εργατική τάξη. Το Κράτος πρέπει σε ένα βαθμό να αυτονομείται από την ταξική πάλη, για να επιδρά σε αυτήν σαν ''όργανο της αστικής τάξης''. Αυτή είναι και η θέση των Μάρξ-Λένιν. Φυσικά, υπάρχουν κείμενα του Μάρξ που φαίνεται πολύ περισσότερο το Κράτος ως κοινωνική σχέση, ιδιαίτερα στα ιστορικά του κείμενα. Πάνω σε τέτοια αποσπάσματα επιχειρηματολογούσε πάντα ο Πουλαντζάς. Το επιχείρημα κεφάλαιο=κοινωνική σχέση, κράτος=κοινωνική σχέση έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς θεωρητικούς του κράτους, όπως ο Bob Jessop (γνωστός για το έργο του πάνω στον Πουλαντζά), στο ''Κρατική εξουσία: μια στρατηγική-σχεσιακή προσέγγιση''.
Εδώ όμως κρύβεται μια πονηρή παγίδα. Πράγματι, το να θεωρούμε το κράτος κοινωνική σχέση, που αποτελεί ''υλική συμπύκνωση της ταξικής πάλης'', ανοίγει διάφορες προοπτικές σε σχέση με την ανάλυση που σταματά στην απλή διαπίστωση ότι το Κράτος είναι ''όργανο της ταξικής πάλης''.Ωστόσο, αν δούμε την κοινωνική σχέση ''Κεφάλαιο'', που χρησιμοποιείται ως παράδειγμα και σε παραλληλισμό με το Κράτος, αυτή δεν συμπυκνώνει απλά ένα συσχετισμό δυνάμεων. Γιατί αυτή η ''συμπύκνωση'', έχει το εξής όριο: το ότι οι τάξεις που εμπλέκονται σε αυτή την κοινωνική σχέση (σχέση-Κεφάλαιο), παραμένουν δύο, ριζικά διαχωρισμένες και ριζικά ανταγωνιστικές μεταξύ τους, στη βάση της απόλυτης εξωτερικότητας των μέσων παραγωγής από την εργατική τάξη. Η απόλυτη αυτή εξωτερικότητα εμφανίζεται στο ''Κεφάλαιο'' του Μάρξ με τη ταξική βία της πρωταρχικής συσσώρευσης που άσκησε η αστική τάξη πάνω στους αγρότες, τους μικροιδιοκτήτες, τους μικροτεχνίτες κλπ.
Διαφορετικά ειπωμένο: Έστω ότι έχουμε μια διαλεκτική ''ενότητα αντιθέτων'', ενότητα των αντιμαχόμενων τάξεων. Το Κράτος αποτελεί ''υλική συμπύκνωση'' του modus vivendi, της εκάστοτε ιστορικής ισορροπίας δυνάμεων. Δηλαδή το Κράτος αποτελεί υλική έκφραση αυτού του modus vivendi, ή καλύτερα ''συμπύκνωμα'' και αποκρυστάλλωμα. Η θέση αυτή, αν παραμείνει με αυτή τη διατύπωση, οδηγεί στο συμπέρασμα πως ένας άλλος συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ των τάξεων θα συμπυκνωθεί υλικά σε ένα διαφορετικό Κράτος. Αν λοιπόν έχουμε ένα συσχετισμό ''υπέρ της εργατικής τάξης'', τότε θα έχουμε και ένα ''εργατικό Κράτος''.
Το Κράτος όμως, επειδή σήμερα είναι ''αστικό κράτος'', δεν συμπυκνώνει απλά ''τον συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των τάξεων''. Έχει εγγεγραμμένη την ριζική εξωτερικότητα των δύο τάξεων. Η διαλεκτική ''ενότητα αντιθέτων'', ενότητα των δύο τάξεων, είναι πάντα ενότητα αντιθέτων, και όσο ενότητα και να είναι, πρέπει οι δύο όροι της αντίθεσης, οι δύο τάξεις, να μένουν πάντα ριζικά διαχωρισμένες. Η θέση ότι το Κράτος αποτελεί ''υλική συμπύκνωση του συσχετισμού δυνάμεων'', δηλώνει πως ο συσχετισμός συμπυκνώνεται ως ενότητα, ως ενιαία κατάσταση συσχετισμού δυνάμεων. Αυτή όμως η συμπύκνωση, δεν πρέπει να συμπυκνώνει τον ταξικό συσχετισμό δυνάμεων μόνο ως ενότητα και ως ενιαία κατάσταση, αλλά πρέπει να συμπυκνώνει και το ''υπόλειμμα'' ριζικής εξωτερικότητας, ριζικής κυριαρχίας και απόλυτης διαφοράς της άρχουσας τάξης πάνω στην εργατική. Με την έννοια που ο αρεστός στην Κουμουνδούρου Ζ.Λακάν, λέει πως τα δύο φύλα ''έχουν μια μη-σχέση'' (που διαφέρει από το ότι δεν έχουν καμία σχέση). Μέσα σε μια διαλεκτική ενότητα,υπάρχει μια απόλυτη διαφορά, σαν ''κενό'' και αγεφύρωτο χάσμα εγγεγραμμένο στο εσωτερικό της. Αυτό το χάσμα, δεν μπορεί να γεφυρωθεί μέσα από την ίδια την διακύμανση της ταξικής σχέσης. Γιατί όσο υπάρχει ταξική σχέση και ενότητα των αντιθέτων με κυρίαρχο και κυριαρχούμενο, όταν τείνει ο κυριαρχούμενος πόλος (εργατική) να απειλήσει την άρχουσα τάξη, θα αναδύεται πάντα στην επιφάνεια της σχέσης η απόλυτη διαφορά των τάξεων, δηλαδή μια ωμή βία, μια δικαστική απόφαση ενάντια στην απεργία της Χαλυβουργίας. Άλλωστε, όσον αφορά την απεργία, η στάση του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και του εκπροσώπου του Μητρόπουλου, μας έδειξε πόσο υποτιμά την ''πρωτόγονη'', τάχα, εξωτερικότητα των τάξεων ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, ενσωματωμένος καθώς είναι στο Κράτος-Σχέση.
Το Κεφάλαιο, αγαπητοί προπαγανδιστές, δεν είναι απλώς σχέση. Είναι σχέση εγκαθιδρυμένη σε μια ταξική κυριαρχία και μια κάθετη, ταξική βία. Πολύ ωραία δείχνει ο Αλτουσέρ πως ο στρατός και ο υπόλοιπος σκληρός πυρήνας του κρατικού μηχανισμού δεν έχει συνδικάτα και δεν ''διαπερνάται'' από την ταξική πάλη ούτε ''συμπυκνώνει'' υλικά και ουδέτερα, σαν αρραγή ενότητα, έναν ''συσχετισμό δυνάμεων''. Θα επανέλθω με μεγαλύτερη σαφήνεια πιο κάτω.
Τί άλλο λέει το συγκεκριμένο απόσπασμα? Ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι δεν υπάρχει το ''εκτός'' Κράτος για ένα επαναστατικό κίνημα. Όλα είναι ''εντός''. Άρα, να αφεθούμε στο εντός του Κράτους. Καμία ''ανεξαρτησία'' (όου, πρωτογονισμός!) από το αστικό Κράτος δεν μπορεί να έχει το εργατικό επαναστατικό κίνημα. Πολύ ριζοσπαστικά όλα αυτά. Ας το κρατήσουμε αυτό ενόψει των παρακάτω.
''Οι κυρίαρχες τάξεις υπάρχουν στο κράτος διαμέσου μηχανισμών και υπό την ενότητα της ηγεμονικής μερίδας, ενώ οι κυριαρχούμενες με τη μορφή εστιών αντιπαράθεσης στην εξουσία των κυρίαρχων. Αυτή η παρουσία των λαϊκών τάξεων, απόρροια της άσκησης πολιτικής από τα αριστερά κόμματα και τα λαϊκά κινήματα αλλά και των αντιφάσεων που παράγει ο κοινωνικός ανταγωνισμός, ιδιαίτερα στους τομείς του κοινωνικού κράτους (το αριστερό κράτος που έλεγε ο Μπουρντιέ), δεν σημαίνει ότι οι λαϊκές τάξεις μπορούν να κατακτήσουν μέσα στο κράτος εξουσία χωρίς τον ριζικό μετασχηματισμό του. Άλλωστε, όπως το διατυπώνει ο Ρανσιέρ, “η δημοκρατία ουδέποτε ταυτίζεται με μια νομικοπολιτική αρχή. Τούτο δε σημαίνει ότι είναι αδιάφορη απέναντί της. Σημαίνει ότι η εξουσία του λαού βρίσκεται πάντα εντεύθεν και εκείθεν μορφών τέτοιου είδους”. Αν, λοιπόν, το κράτος δεν είναι μηχανή που καταστρέφεται αλλά σχέσεις που ανατρέπονται ή/και καταργούνται βαθμιαία, η στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου στο σοσιαλισμό παραπέμπει στο σταδιακό μαρασμό του κράτους και στην ανατροπή των μηχανισμών του, ύστερα από μια ριζική τομή/ρήξη όταν αναλαμβάνει την κυβέρνηση και σταδιακά την εξουσία η αριστερά, ως αντίπαλη δύναμη στο αστικό μπλοκ εξουσίας''.
Ορίστε εδώ εφαρμογή δεξιού γκραμσιανισμού (ηγεμονία, μπλοκ εξουσίας κλπ). Ας δούμε εδώ μια φράση, σε επίπεδο σχήματος λόγου: H ''παρουσία των λαϊκών τάξεων...ιδιαίτερα στους τομείς του κοινωνικού κράτους...δεν σημαίνει ότι οι λαϊκές τάξεις μπορούν να κατακτήσουν μέσα στο κράτος εξουσία χωρίς τον ριζικό μετασχηματισμό του''. Μάλιστα, δεν σημαίνει αυτό. Κάπως ντροπαλός τρόπος για να πει κανείς ότι μπορεί το κράτος να είναι κοινωνική σχέση, αλλά από ένα σημείο και μετά η ''υλική συμπύκνωση'' του συσχετισμού δυνάμεων στο Κράτος δεν αρκεί, και αυτό το πράγμα που συμπυκνώνει υλικά των συσχετισμό δυνάμεων, το Κράτος-καθρέφτης, πρέπει να υποστεί ένα ριζικό μετασχηματισμό, πρέπει δηλαδή να αλλάξει ριζικά ο καθρέφτης που συμπυκνώνει τον ταξικό συσχετισμό υλικά. Αυτό σημαίνει πως ο καθρέφτης, καταστατικά, είναι ταξικός, από το ίδιο το τζάμι με το οποίο είναι φτιαγμένος, το ίδιο το ''μέταλλο'' της καπιταλιστικής μηχανής είναι τέτοιο, όπως λέει ο Αλτουσέρ (πολύ αλτουσεριανός μου βγήκα...). Τί σημαίνει αυτό; Ότι το Κράτος που ''συμπυκνώνει υλικά'' είναι φτιαγμένο με έναν ορισμένο τρόπο, που ευνοεί καταστατικά τη κυρίαρχη τάξη και κάθε ταξικό σύστημα, και πως για να χειραφετηθεί το λαϊκό κίνημα, πρέπει να μετασχηματίσει ''ριζικά'' το Κράτος. Όμως αυτός ο καταστατικός ταξικός χαρακτήρας του Κράτους, που απαιτεί ''ριζικό μετασχηματισμό'', ισχύει αναγκαστικά για κάθε στιγμή που το Κράτος ''συμπυκνώνει υλικά των συσχετισμό δυνάμεων'' μεταξύ των τάξεων. Δεν είναι απλώς ότι το Κράτος συμπυκνώνει υλικά ένα συσχετισμό που είναι σε όφελος την άρχουσας τάξης έναντι του εργατολαικού κινήματος, οπότε για αυτό είναι ταξικό. Η ίδια η κρατική-υλική συμπύκνωση ως διαδικασία και ''καθρέφτισμα'' του συσχετισμού δυνάμεων είναι ταξική ως τέτοια. Αυτό δημιουργεί αντικειμενικά την αναπαράσταση του κράτους, μέσα από τη ταξική ανάλυση, ως ''οργάνου'' της άρχουσας τάξης και ως ''εργαλείου'' της. Έτσι ''κρατική συμπύκνωση'' του ταξικού συσχετισμού δεν μας δίνει απλά το υλικό συμπύκνωμα αυτού του συσχετισμού. Το Κράτος είναι υλικό συμπύκνωμα του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων ''συν'' την απόλυτη εξωτερικότητα/κυριαρχία/ριζική διαφορά υπέρ της άρχουσας τάξης.Από εδώ και η ανάγκη του ''ριζικού'' μετασχηματισμού του Κράτους από την εργατική-λαϊκή τάξη,ακριβώς γιατί μέσα στην ταξική σχέση υπάρχει η ''μη-σχέση'' σαν απόλυτο χάσμα και ριζική διαφορά των δύο τάξεων, με απόλυτη κυριαρχία της άρχουσας τάξης!
Για αυτό και η ανάλυση αυτή της κ.Πορτάλιου δεν είναι από τη σκοπιά της εργατικής τάξης, αλλά ρεφορμιστική, και τελικά, αστική. Παρενθετικά να πω ότι δεν θεωρώ πως η αντιμετώπιση του ταξικού κράτους ως ''απλό εργαλείο'' και ''όργανο'' είναι ιδανική. Άλλη πρέπει να είναι η καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη ανάλυση. Όμως η θέση περί ''οργάνου'' ή ''εργαλείο'' ή η θέση του Αλτουσέρ στο άρθρο που παρέπεμψα, διατηρεί ένα πολύ σημαντικό πυρήνα αλήθειας, αν κινούμαστε στο μαρξιστικό πλαίσιο το οποίο επικαλείται η κ.Ελένη Πορτάλιου, το οποίο είναι άκρως απαραίτητο για να μην ενσωματωθεί η θεωρία και η πράξη στον αστισμό.
Η θεωρητική αυτή αντίφαση της θέσης του Πουλαντζά για το Κράτος, και αν όχι του ίδιου, η θεωρητική αντίφαση του τρόπου με τον οποίο η Ελένη Πορτάλιου τον επικαλείται, αναγκαία θα φαίνεται σε διάφορες άλλες διατυπώσεις και πολιτικές θέσεις. Έτσι, στο αμέσως παραπάνω απόσπασμα, μετά την ανάγκη ''ριζικού μετασχηματισμού'', θα διαβάσουμε ανακαταμένες τις σχετικές με το θέμα λέξεις ''βαθμιαία'', ''σταδιακά'', ''ριζική τομή/ρήξη'', μέσα σε μια, πάνω από όλα, στρατηγική ''δημοκρατικού δρόμου προς το σοσιαλισμό'', που υπερκαθορίζει το νόημα όλων των άλλων όρων. Αν η κ.Ελένη Πορτάλιου είχε να μας πει κάτι καινούργιο για το πως θα μπορούσε να συνδυαστεί η δημοκρατικότητα της σοσιαλιστικής μετάβασης με τη βία που ανακύπτει αναγκαία όταν η εργατική τάξη θα πάει να καταλάβει στρατηγικές θέσεις εξουσίας (και τελικά τον Κρατικό μηχανισμό), θα είχε πολύ ενδιαφέρον. Βέβαια, τελικά σε ό,τι λέει δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον. Κανένας δεν καταλαβαίνει διαβάζοντας τί θα γίνει με το θέμα της ταξικής βίας. Θυμάμαι ότι σε μια κουβέντα που είχα με ένα υψηλά ιστάμενο μέλος της νεολαίας του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, όταν ήμουν ακόμη στα ''αθώα'' μου, μου είχε κάνει εξαιρετική εντύπωση ότι δεν αποδεχόταν την ταξική βία σαν ''περιεχόμενο'' αλλά μόνο σαν μια συγκυριακή μορφή της ταξικής πάλης. Έχει να κάνει ακριβώς με τη ριζική διαφορά και εξωτερικότητα, που είπαμε ότι εμπεριέχεται στην ταξική σχέση με ιστορικό ορόσημο την ''πρωταρχική συσσώρευση'', που αναφαίνεται και σήμερα κάθε φορά που σε μια καπιταλιστική κρίση το κεφαλαιοκρατικό σύστημα καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις, αναδιαρθρώνει με τη βία τις εργασιακές σχέσεις και επεκτείνεται με ουσιαστικά πολεμικό και εξωτερικό προς κάθε ταξική διαπραγμάτευση/συμβιβασμό τρόπο.
Ήδη, από το τέλος της δεκαετίας του 1970, οι αστικές τάξεις της Ευρώπης, για ν’ αναφερθούμε μόνο σ’ αυτές, αποποιούνται σταδιακά τα κοινωνικά συμβόλαια και ο κεϋνσιανισμός χάνει την ισχύ του από τις παγκόσμιες και εθνικές ανακατατάξεις, μέσα από τις οποίες αναδύεται ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός ως απάντηση του κεφαλαίου στην κρίση του. Ο νεοφιλελευθερισμός μετασχηματίζει ριζικά τις πολιτικές λειτουργίες του κράτους και τον χαρακτήρα των δυτικών δημοκρατιών. Η νέα μορφή κράτους – η συναινετική, αυταρχική δημοκρατία – αφορά σε μια “γενικότερη μετάθεση των διαδικασιών νομιμοποίησης από τα πολιτικά κόμματα προς την κρατική διοίκηση, της οποίας ήταν προηγουμένως προνομιακοί συνομιλητές”. Τα αστικά κόμματα χάνουν την ιδεολογική τους λειτουργία, που μεταφέρεται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και την παραδοσιακή αντιπροσωπευτική τους λειτουργία απέναντι στις τάξεις και τις μερίδες τις οποίες εκφράζουν. Τα παραπάνω συνεπάγονται κρίση των αστικών κομμάτων, συρρίκνωση της όποιας συμμετοχικής διαδικασίας των μελών τους, ενδυνάμωση των αρχηγών, των κλειστών συγκεντρωτικών επιτελείων και των τεχνοκρατών.
Η κλασική εικόνα που παρουσιάζεται από τους μαρξιστές-απατεώνες του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, του καλού κευνσιανισμού που ψόφησε, αφού οι αστικές τάξεις ''αποποιήθηκαν'' τα κοινωνικά συμβόλαια, και ήρθε στην εξουσία ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός, ο οποίος αποδυνάμωσε τις ''δυτικές δημοκρατίες'' και οδήγησε στην ''συναινετική, αυταρχική δημοκρατία'' Ο τρόπος που γίνεται η ανάλυση δεν είναι καθόλου ουδέτερος, βέβαια, αφού η εντύπωση που σου μένει είναι πως η ''άρνηση της άρνησης'' (και ας μην τους αρέσουν τα εγελιανή, έτσι λειτουργεί, μεταξύ άλλων, η σκέψη), η άρνηση του νεοφιλελευθερισμού που ήταν άρνηση του κευνσιανισμού, θα είναι η επιστροφή των διαλυμένων κοινωνικών συμβολαίων και της δημοκρατίας υπό την αιγίδα μιας ''αριστερής διακυβέρνησης''. Φυσικά, το να μιλά κανείς για κευνσιανισμό, νεοφιλελευθερισμό και αναδιάρθρωση των εργασικών σχέσεων επί τα χείρω τις τελευταίες δεκαετίες, δεν είναι από μόνο του κακό. Είναι ηλίου φαεινότερο, όμως, με τί προθέσεις το κάνει αυτό ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, κοροιδεύοντας τους αφελείς που πιστεύουν ότι θα ζήσουν σε έναν (πάντοτε ανύπαρκτο), ειρηνικό και ''ανθρώπινο'' καπιταλισμό (βαφτίζοντάς τον σοσιαλισμό, με τον τρόπο του Α.Παπανδρέου (φάντασμα πλανιέται...) και της ''σοσιαλιστικής διεθνούς'' στην οποία συμμετέχει ο γιος του).
Η κρίση αυτή επηρεάζει τα εργατικά, αριστερά και κομμουνιστικά κόμματα, που κινούνται μ’ ένα τρόπο στο πεδίο του κράτους ή/και τείνουν να αντιγράφουν μορφές αστικών κομμάτων, συνήθως όταν μετέχουν ή διεκδικούν να μετάσχουν στην εξουσία. Η μετεξέλιξη των σοσιαλιστικών κομμάτων καταλήγει στη μετάθεση των διαχωριστικών γραμμών αριστεράς-δεξιάς και στην ανάληψη από τα κόμματα αυτά ενός συμπληρωματικού με τα δεξιά ρόλου στο κυρίαρχο αστικό πολιτικό σύστημα. Η κρίση των κομμουνιστικών κομμάτων είναι κυρίως ενδογενής και αφορά στη σχέση που οικοδομούν με την κοινωνία και στη μη έγκαιρη πρόσληψη και κατανόηση των μετασχηματισμών που χαρακτηρίζουν τις κυριαρχούμενες τάξεις μετά την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Η εργατική τάξη, ευρύτερα τα λαϊκά στρώματα, αποκτούν νέα χαρακτηριστικά τόσο γιατί η παραγωγή υπεραξίας δεν έχει πια ένα μοναδικό κέντρο, έναν τόπο – το εργοστάσιο, όσο και γιατί οι θεωρούμενες ως δευτερεύουσες αντιφάσεις του καπιταλισμού, όπως αυτή ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, αναδεικνύονται δυναμικά στο κοινωνικό και πολιτικό προσκήνιο και ωθούν στην εμφάνιση νέων κοινωνικών κινημάτων και νέων λαϊκών αντιστάσεων. Πάλι ο Νίκος Πουλαντζάς, τονίζοντας τη σημασία αυτών των κινημάτων, πολυταξικών από τη φύση τους, διείδε την υστέρηση των εργατικών κομμάτων “τα οποία οργανώθηκαν στην κοινωνία με κυρίαρχο άξονα τις αντιφάσεις μέσα στον παραγωγικό μηχανισμό – δηλαδή στα εργοστάσια (διώνυμα κόμμα-συνδικάτα, κράτος - επιχειρήσεις)”. Η αναγνώριση της παρουσίας των νέων αντιφάσεων και των νέων χαρακτηριστικών της εργατικής τάξης γίνεται μεν στο τέλος της δεκαετίας του ’80 από τα κόμματα, αλλά ή συμβαδίζει με την αποκομμουνιστικοποίησή τους (ΙΚΚ, ΚΚΕεσωτ.), στο πλαίσιο όχι μιας επανεξέτασης των σχέσεών τους με την εργατική τάξη αλλά αποστασιοποίησης τους από αυτή, ή δεν συμβάλλει σε ριζικές αλλαγές στο εσωτερικό τους (ΓΚΚ).
Αυτή την αποκομμουνιστικοποίηση, και αυτή την αποστασιοποίηση από την εργατική τάξη μαζί, βιώνει από πάντα ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ. Κρατήστε τους όρους και θα τους βρούμε πιο κάτω. Ενδιαφέρον θα είχε να μας πει η κ.Πορτάλιου πώς κατανοεί τελικά την έννοια της ''τάξης'', μέσα στο ''πλήθος'' το οποίο συνεπάγονται οι αναλύσεις της, το οποίο μαζί με τη θεωρία για το Κράτος και τις τάξεις του Πουλαντζά είναι βάση της ανάλυσής της. Τρικυμιώδεις καταστάσεις.
Κινήματα ''πολυταξικά στη φύση τους''. Πόσες είναι αυτές οι έρημες οι τάξεις; Θα επανέλθω.
''Νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός και η άνοδος των κοινωνικών κινημάτων
Εν τω μεταξύ, το κράτος της αυταρχικής συναινετικής δημοκρατίας συγκροτεί σταδιακά, μετά το 1980, τη συναίνεση και τη δημοκρατία στην αγορά, δηλαδή σ’ ένα πεδίο σχέσεων όπου η ελευθερία και η ατομικότητα του καταναλωτή ταυτίζονται ή υποκαθιστούν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του πολίτη της αστικής δημοκρατίας...
...Πρώτον, γιατί τα κόμματα έλαβαν μέρος με τα μέλη τους και συχνά πρωτοστάτησαν στην παγκόσμια αμφισβήτηση της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας (Κομμουνιστική Επανίδρυση, Λίγκα, ΓΚΚ, Ισπανική Αριστερά, οι μετέπειτα συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ) και, δεύτερον, γιατί κατανόησαν την ανάγκη ανατροπών στην πολιτική και τη φυσιογνωμία τους ώστε ν’ αντιστοιχηθούν στην κοινωνική πραγματικότητα που έκαναν ορατή τα κινήματα. Τα αριστερά κόμματα βίωναν, όμως, ακόμη τον απόηχο ενός παρελθόντος εσωτερικών διασπάσεων και ασαφούς ταυτότητας, δηλαδή αντιμετώπιζαν μια βαθιά κρίση την οποία, με τις ενέσεις κοινωνικού οξυγόνου, άρχισαν να υπερβαίνουν σταδιακά.''
Η ουσία του σημερινού καπιταλισμού αποδίδεται ξεκάθαρα στο ''νεοφιλελευθερισμό'' του. Η κυριαρχία που αμφισβητείται από αυτά τα κινήματα ορθά αυτή αμφισβητείται, είναι η''νεοφιλελεύθερη κυριαρχία'', μαζί με το ''κράτος της αυταρχικής συναινετικής δημοκρατίας'' (τί είναι πάλι όλο αυτό;) αποτελούν τον μεγάλο εχθρό του επαναστατικού υποκειμένου (το οποίο είναι και η εργατική τάξη του Πουλαντζα, και το ''πλήθος'', και το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα, και το οικολογικό και όλα τα άλλα, χωρίς καμία διάκριση κάποιου δομικά σημαντικότερου. Αυτό συμβαίνει αφού απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό τάσσονται όλοι, ακόμα και οι θιασώτες του ''καπιταλισμού με ανθρώπινο ή πράσινο πρόσωπο'', ρεφορμιστές, αριστερές πτέρυγες του ΠΑΣΟΚ, μέχρι και ακροδεξιοί επειδή ο ''νεοφιλελευθερισμός'' καταλύει τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα. Ας μείνουμε όμως στην κωδικοποίηση ενός ''νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού'' και ενός κράτους ''αυταρχικής συναινετικής δημοκρατίας''.
Πρέπει εδώ να σημειώσω το εξής. Ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση, ακολουθούσε την εξής ρητορεία: σήμερα ο καπιταλισμός είναι νεοφιλελεύθερος, άρα όποιος είναι αντινεοφιλελεύθερος είναι αντικαπιταλιστής. Η ψευτοπροφάνεια αυτή βασίζεται στις εξής ''υπόγειες'' παραδοχές: α) ο νεοφιλελευθερισμός είναι ανεπίστρεπτο στάδιο του σημερινού καπιταλισμού, β) ακριβώς για αυτό, η αμφισβήτηση του νεοφιλελευθερισμού σημαίνει αυτομάτως αμφισβήτηση του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, αμφισβήτηση δηλαδή της ουσίας του.
Ακόμη και αν δεχτούμε πως το κύριο γνώρισμα που πρέπει η ανάλυσή μας να προσάψει στο σημερινό καπιταλισμό είναι ο ''νεοφιλελευθερισμός'' του, η άρνηση του νεοφιλελευθερισμό μπορεί να σημαίνει κάλλιστα αναβίωση του κευνσιανισμού, του καλού καπιταλισμού που σκότωσαν οι κακοί τραπεζίτες, κ.ο.κ. Άλλωστε, είδαμε πιο πάνω πως η κ.Πορτάλιου παρουσιάζει στο συγκεκριμένο κείμενο την εποχή του κευνσιανισμού σαν μια καλή εποχή με ''κοινωνική πρόνοια'' και δημοκρατία, την οποία χάσαμε, αφού ο νεοφιλελευθερισμός σάρωσε και μετασχημάτισε το χαρακτήρα ''των δυτικών δημοκρατιών''. Για αυτό, η ψευδοσυλλογιστική που πλάσαρε τόσα χρόνια ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, για να δικαιολογήσει πως είναι ενάντια στον καπιταλισμό μέσα από την άρνηση του νεοφιλελευθερισμού,θα έπρεπε να περιλαμβάνει ρητά και τη πρόταση-ισχυρισμό: δεν υπάρχει δυνατότητα αναβίωσης του καπιταλισμού με ''κράτος πρόνοιας''. Άρα, όταν αρνείσαι το νεοφιλελευθερισμό, αρνείσαι και τον καπιταλισμό συνολικά, αφού δεν μπορεί να υπάρξει ''καπιταλισμός και κοινωνικό κράτος/κευνσιανισμός'' σήμερα. Τότε μόνο θα μπορούσε να ίσχυε η εξίσωση νεοφιλελευθερισμός=καπιταλισμός και αντινεοφιλελεύθερος=αντικαπιταλιστής.
Όμως ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, ακριβώς επειδή είναι ρεφορμιστικό μόρφωμα (ή κόμμα) με απόλυτο στη πραγματικότητα ορίζοντα μια ''κευνσιανή'' πολιτική, δεν θα μπορούσε ποτέ να παραδεχτεί ευθαρσώς ότι δεν μπορεί να αναβιώσει κευνσιανισμός και ''καπιταλισμός με κράτος πρόνοιας'', ακόμη και αν αυτό θα ήταν ο μόνος τρόπος να στηρίξει κάπως την εξίσωση αντινεοφιλελευθερισμός=αντικαπιταλισμός.
Στη πραγματικότητα, το ίδιο το σημαίνον νεοφιλελευθερισμός υπονοεί μια άλλη δυνατή διαχείριση, σφάλμα που έχει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα όταν διαπράττεται από τα χείλη ενός ''αριστερού πολιτικού μορφώματος'', σε σχέση με τον ''μέσο καθημερινό πολίτη''.
''Ο ΣΥΡΙΖΑ γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη ενότητας της αριστεράς αλλά δεν θα είχε υπάρξει ποτέ χωρίς την ενωτική παρακαταθήκη του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος. Παρ’ όλ’ αυτά, ο υπέρτατος σκοπός των αγώνων ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, τον ρατσισμό και τον πόλεμο και των εθνικών λαϊκών αγώνων, δεν στάθηκε ικανός να φέρει στο ύψος των περιστάσεων τον ΣΥΡΙΖΑ, που πέρασε από σαράντα κύματα εσωτερικών κλυδωνισμών μέχρι να βρει το δρόμο της αριστερής πολιτικής, η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας.
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν για τα αριστερά και κομμουνιστικά κόμματα στην Ευρώπη και για την υπέρβαση της κρίσης τους, είναι πολλά, το κύριο, όμως, αφορά στην ίδια την ύπαρξή τους. Υπάρχουν με τρόπους γόνιμους και παραγωγικούς μόνον όταν εργάζονται πάνω στις μεγάλες κοινωνικές αντιφάσεις και ταξικές συγκρούσεις.
Εδώ ξαναπιάνουμε το νήμα της ιστορικής (όχι συγκυριακής) ταυτότητας/φυσιογνωμίας των αριστερών κομμάτων σήμερα, έχοντας αναφερθεί ήδη σε μια πορεία κρίσης, αποσύνθεσης και ανάκαμψής τους με κινητήριο μοχλό την κοινωνική δυναμική.
Ιστορική εμπειρία και σύγχρονα χαρακτηριστικά ενός μαζικού, δημοκρατικού, αριστερού κόμματος
Τα αριστερά κόμματα πρέπει να αντιστοιχούν στις κοινωνικές ανάγκες και στα ιστορικά χαρακτηριστικά των κυριαρχούμενων τάξεων. Όπως το κράτος δεν διαθέτει μια υπεριστορική ουσία, έτσι και τα αριστερά κόμματα δεν είναι ούτε συγκυριακά μορφώματα ούτε υπεριστορικοί θεσμοί. Αν ο σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία ως στρατηγικός στόχος, παραπέμπει σ’ ένα αστερισμό κομμάτων και κινημάτων σε διαλεκτική ένταση μεταξύ τους, όπως θα έλεγε ο Νίκος Πουλαντζάς, ποια μπορεί να είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός αριστερού κόμματος σήμερα ; Η θεωρητική και πρακτική εμπειρία των αριστερών και κομμουνιστικών κομμάτων ιστορικά και τα σημαντικά νέα διακυβεύματα που αναδεικνύει η κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού, αποτελούν τα συμφραζόμενα των δυνατών απαντήσεων. Τα παρακάτω σημεία αφορούν θέματα που, κατά τη γνώμη μου, βρίσκονται στον πυρήνα μιας σύγχρονης προβληματικής για το κόμμα''.
Ξανά αυτή η ενοχλητική σύγχυση. Πόσες είναι πια οι κυριαρχούμενες τάξεις? Μήπως με την έννοια ''τάξη'' η συγκεκριμένη ''μαρξιστική'' ανάλυση εννοεί ''ομάδες συμφερόντων''; Tελικά έχουμε ομάδες κοινωνικών συμφερόντων, πουλαντζική εργατική τάξη, εργατική τάξη με ''πλήθος'', ''πλήθος'', πολυταξικά κινήματα; Από όλα αυτά, έχει κάποιο ιδιαίτερη βαρύτητα, ή όλα είναι οντολογικά ίσα; Κάτι για ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗ από την εργατική τάξη είχε αναφέρει η κ.Πορτάλιου πιο πάνω, ως αίτιο της παρακμής παλαιών ''αριστερών'' κομμάτων.
Και ποιός είναι ο στρατηγικός στόχος, o ''σοσιαλισμός'' ή ο ''κομμουνισμός''; Παρακαλώ ρητά ειπωμένο, και θα γίνει σεβαστό. Έχει σχέση με μαρξισμό αυτό το τσίρκο, αν ο στρατηγικός του στόχος είναι ο σοσιαλισμός;Τί διαφορά έχει αυτός ο στρατηγικός στόχος από τον στόχο όλων των παλαιών κομμάτων του '80, που η κ.Πορτάλιου λέει λίγο πιο πάνω ότι ''ΑΠΟΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ'', για αυτό παρήκμασαν. Όλα αυτά ΣΤΟ ΙΔΙΟ κείμενο, που χαιρετίστηκε κιόλας! Ε βέβαια, σου πετάω στα ΜΟΥΤΡΑ λίγο Ζίζεκ, λίγο Ρανσιέρ, λίγο Πουλαντζά, αυτό αρκεί.
Όσο για το ότι το Κράτος δεν διαθέτει μια υπεριστορική ουσία. Εντάξει, αυτό είναι λιγότερο σημαντικό, αλλά αυτή την απορία πάντα την έχω. Δεν είναι ''υπεριστορική ουσία'' του Κράτους να ισχυρίζεσαι ότι γενικά αυτό είναι μια υλική συμπύκνωση του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων; Όση ''υλικότητα'' και να βάζεις. Τα κατάλοιπα του αλτουσεριανισμού, μόνο που έχουν μείνει από ότι φαίνεται τα λάθος κατάλοιπα. Ο Αλτουσέρ, επέμενε να λέει πως δεν υπάρχει παραγωγή ''εν γένει'', την ίδια ώρα που η σχολή του, ''παραδόξως'', λέει ο Jameson στο ''Πολιτικό Ασυνείδητο'', έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στο να ανασυστήσει τον ''τρόπο παραγωγής'' ως βασική μαρξιστική έννοια. Όποιος μιλά για τρόπο παραγωγής, αναγκαστικά μιλάει πάντα για πολλούς τρόπους παραγωγής και μια υπεριστορική ουσία του ανθρώπου, την ''Παραγωγή''. Ας πούμε τελοσπάντων ότι πρόκειται για ''ιδεότυπο'' και ''θεωρητική έννοια'' με ''αναλυτική σημασία'', και όχι για ''ιστορική ουσία''.
Και τώρα το ζουμί. Τα βασικά σημεία ''σύγχρονου προβληματισμού'' για το κόμμα:
''Σημείο 1. Το σύγχρονο αριστερό κόμμα επιδιώκει να είναι μαζικό. Τα ιστορικά επαναστατικά κόμματα υπήρξαν μαζικά, όμως με ρητό διαχωρισμό ανάμεσα σ’ ένα μέσα κι ένα έξω, σε μια πρωτοπορία που επεξεργάζεται εσωτερικά και εξάγει τη σοσιαλιστική θεωρία και τις αντίστοιχες πρακτικές στην εργατική τάξη. Σήμερα ξέρουμε ότι η ιδεολογία δεν αποτελεί μια ένθετη υπερδομή στην υλική βάση αλλά είναι παρούσα στις σχέσεις παραγωγής και τις κοινωνικές σχέσεις και ότι οι ιδέες, οι αντιλήψεις και οι αντιφάσεις τους κυκλοφορούν ελεύθερες παντού όπου ζουν και εργάζονται οι λαϊκές τάξεις.
Η πραγματικότητα αυτή δεν αποσυνδέει σε καμία περίπτωση την πολιτική από τα ιδεολογικά και θεωρητικά της συμφραζόμενα. Η άποψη για ένα κόμμα πολιτικής ενότητας, αποΐδεολογικοποιημένο, οδηγεί στην παράδοσή του στην αστική πολιτική. Όμως, το σύγχρονο μαζικό αριστερό κόμμα δεν βλέπει τις θεωρητικές και ιδεολογικές του συντεταγμένες με τρόπο δογματικό και στατικό, αλλά πλουραλιστικό και συμβιωτικό. Αντλεί, όχι μόνο από τον μαρξισμό αλλά και από όλα τα σύγχρονα προοδευτικά ρεύματα θεωρίας και πολιτικής σκέψης, είναι το ίδιο ένας τόπος παραγωγής θεωρίας και ιδεολογικός μηχανισμός στο βαθμό που συγκρούεται με τις κυρίαρχες ιδεολογίες.''
Αποιδεολογικοποίηση σημαίνει, μεταξύ άλλων, την άρνηση ότι σε κάθε πολιτικό κόμμα, θα κυριαρχήσει μία ιδεολογία, και, για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο που δυστυχώς έχει γίνει της μόδας, θα υπάρχει μία ιδεολογική ηγεμονία. Αποιδεολογικοποίηση σημαίνει να αφαιρείς από τον πλουραλιστικότητα και τη ''συμβιωτικότητα'' τον ιδεολογικό τους χαρακτήρα, τον οποίο θα έπρεπε να αποδεχτείς και να επιχειρηματολογήσεις στη βάση αυτού. Αποιδεολογικοποίηση σημαίνει να λες μαρξισμός+άλλα, και να μη διευκρινίζεις ποιά είναι η βασική μέθοδος ανάλυσης που τουλάχιστον εσύπροκρίνεις. Και πράγματι, αυτά τα είδη αποιδεολογικοποίησης, μαζί με διάφορα άλλα, οδηγούν, όπως λέει η κ.Πορτάλιου, στην αστική πολιτική.
Όσον αφορά τη σχέση μέσα-έξω και το πολιτικό κόμμα, έχει ειπωθεί πιο πάνω (θυμηθείτε Μπαλιμπάρ και ''πρωτογονισμό''), ότι όλα είναι ''μέσα'' στο Κράτος, και το κίνημα και το κόμμα κλπ, στη συνέχεια ειπώθηκαν θέσεις συγγενείς με νεγκρικό ''πλήθος'' που είναι ετερογενές προς το Κράτος, όπως και η όλη κίνηση των αντι-κινημάτων, τώρα το κόμμα δεν πρέπει να είναι ''μέσα'' αλλά εξώστρεφο, μόνο που το Κόμμα-πολιτικό μόρφωμα και το εργατικό κίνημα αναπτύσσονται και τα δύο ''μέσα'' στο Κράτος, και όλες αυτές οι σχέσεις εντός-εκτός έχουν αφεθεί εντελώς στη τύχη τους.
Σημείο 2. Αν και ένα αριστερό κόμμα δεν βρίσκεται έξω από το κράτος καθώς ασκεί (ανταγωνιστική) πολιτική, δεν πρέπει να αντιγράφει την υλικότητα των μηχανισμών του. Τα αστικά κόμματα χαρακτηρίζονται από ιεραρχικές δομές, συγκεντρωτισμό, αρχηγισμό, ποπουλισμό, ελάχιστη και κυρίως τηλεοπτική επικοινωνία με την κοινωνική τους βάση, επίλυση των ενδοταξικών διαφορών στη διοίκηση και όχι στο κόμμα, αποπολιτικοποίηση των θεμάτων και τεχνοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων.
Το αριστερό κόμμα πρέπει να δομείται στη βάση της ισότητας των μελών του και της δημοκρατίας. Ο Ρανσιέρ αναφέρεται στην ισότητα ως «μια προϋπόθεση προς επαλήθευση. Αυτή η επαλήθευση είναι η δυναμική της ισότητας. Όσοι ξεκινούν από την ανισότητα επαληθεύουν την ανισότητα». Η δημοκρατία, πάλι, δεν είναι μια τυπική δομή νομιμοποίησης ειλημμένων αποφάσεων από τα κεντρικά όργανα, στα οποία κατά παράδοση δίνεται η μάχη των συσχετισμών. Η δημοκρατία προϋποθέτει μια εσωτερική δημοκρατική ζωή, μια διαρκή συνομιλία, στην οποία κανείς δεν έχει το προβάδισμα της θέσης του αλλά μόνο των λόγων και των πράξεών του. Τα ενδιάμεσα επίπεδα δόμησης, από τις τοπικές συνελεύσεις μέχρι το κεντρικό πολιτικό όργανο του κόμματος, βοηθούν στον αφοπλισμό των εξουσιαστικών τάσεων. Η δημοκρατία έχει ανάγκη από οριζόντιες μορφές (για παράδειγμα οι θεματικές επιτροπές) με θεσμικό ή ad hock χαρακτήρα και χαλάρωση των ορίων ανάμεσα στην κοινωνία και το κόμμα (για παράδειγμα η συμμετοχή μη μελών στις τοπικές οργανώσεις).
Η δημοκρατία δεν αρνείται ρεύματα και τάσεις εντός του κόμματος. Υπάρχει, όμως, ένα σοβαρό θέμα θεωρητικής σύλληψης και πολιτικής αντίληψης. Συνήθως, κατ’ εικόνα και ομοίωση της στρατηγικής της εφόδου πόλεμος κινήσεων ή της περικύκλωσης πόλεμος θέσεων, ιδωμένων με μορφή καρικατούρας, οι τάσεις αποσκοπούν στην κατάκτηση του κόμματος, πράγμα που συνεπάγεται την προκαταβολική πειθαρχία έναντι της δημοκρατίας των μελών και της απεριόριστης δυνατότητάς τους να σκέφτονται και να πράττουν ελεύθερα.''
Αυτό το ''ένα αριστερό κόμμα δεν βρίσκεται έξω από το κράτος'', μαζί με το ''δεν πρέπει να αντιγράφει την υλικότητα των μηχανισμών του'', πώς συμβαδίζουν; Γιατί δηλαδή οι Ντελέζ-Γκουαταρί έπρεπε να γράψουν μερικές εκατοντάδες σελίδες για να επιχειρηματολογήσουν πως κρατιέται μια πολεμική μηχανή ''εκτός'' Κρατικού μηχανισμού, ακριβώς για να μην αντιγράφει την υλικότητα των μηχανισμών του; Εδώ δεν αναγνωρίζεται καν το πρόβλημα. Το πρόβλημα φυσικά είναι η αντίφαση ανάμεσα σε μια μαρξιστική αναφορά και στις θέσεις περί πλήθους, Ζίζεκ κλπ. Ακριβώς επειδή υπήρχε η ανάγκη η παραδοσιακή μαρξιστική-λενινιστική πρωτοπορία να μην αντιγράψει τον υλικό μηχανισμό και τον τρόπο της αστικής πολιτικής, για αυτό επιχειρηματολόγησε υπέρ της πολιτικής και ιδεολογικής της περιφρούρησης (''πρωτόγονος'' εσωτερισμός κατά Μπαλιμπάρ), με την ανάπτυξη ενός ανεξάρτητου από το Κράτος ταξικού, συνειδητού στρατηγικού σχεδίου. Δεν γίνεται ένα πολιτικό μόρφωμα που βρίσκεται αξιωματικά πάντοτε ''μέσα'' στο Κράτος να θέλει ταυτόχρονα να είναι ετερογενές ως προς αυτό όσον αφορά την εσωτερική οργάνωσή του. Πρέπει να υπάρχει ένα είδος ''περιφρούρησης'', δηλαδή ''εξωτερικότητας'' σε σχέση με το Κράτος, για να γίνει αυτό. Το ζήτημα δεν λύνεται με ταχυδαχτυλουργικά κόλπα και τσιτάτα glamourous διανοούμενων. Όχι απλώς δεν λύνεται, αλλά υπό αυτή τη μορφή, ούτε καν τίθεται. Στη πραγματικότητα, η θέση του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ είναι πως δεν είναι αναγκαίο να έχει κάποια ιδεολογική περιφρούρηση σε σχέση με το αυθόρμητο κίνημα και το κρατικό μηχανισμό, τον οποίο άλλωστε πλέον σπεύδει να νομιμοποιήσει ως ''υπεύθυνη αντιπολίτευση'' και υπό το θάμβος του κυβερνητισμού. Στη πραγματικότητα ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ έχει αποδεχτεί τη συμπερίληψή του στο ευρύτερο ιδεολογικό Κράτος του Κεφαλαίου, όπως και τη συμπερίληψή του μέσα στην κυρίαρχη ιδεολογία που αναπτύσσεται ''αυθόρμητα'' στους κόλπους του κινήματος. Αν θελήσει ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ να γίνει πιο ''κλειστός'' για να αμυνθεί προς την κυρίαρχη ιδεολογία, του Κράτος κλπ, θα αναπτύξει ιεραρχία, θα αποκτήσει ΜΙΑ κυρίαρχη ιδεολογία (που συμβαίνει ήδη, όλοι ξέρουν ποια είναι η ΜΙΑ κυρίαρχη ιδεολογία σήμερα και δεν έχει σχέση με ''πλουραλισμό''), και γενικά θα αντιγράψει ''την υλικότητα των μηχανισμών του Κράτους''. Οι θέσεις της κ.Πορτάλιου είναι ευχολόγια, ευσεβείς πόθοι και θεωρητικά-πολιτικά αβάσιμες δοξασίες, βυθίζουν στον ύπνο και την ίδια και τους αναγνώστες, αποκρύπτοντας το μέγεθος των ερωτημάτων και προτείνοντας ψευδολύσεις. Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα, κ.Πορτάλιου.
Σημείο 3. Το σύγχρονο μαζικό δημοκρατικό αριστερό κόμμα δεν προσβλέπει στη στιγμή της εφόδου, σε ένα μετά στο οποίο το πριν δεν θα έχει βάλει τη σφραγίδα του. Απ’ αυτή την άποψη συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς του αποτελεί η αναγνώριση της ανάγκης δημιουργίας κοινωνικών θεσμών και παραδειγματικών έργων, ιδιαίτερα σήμερα που η μαχητική αντιπολίτευση δεν αρκεί ως απάντηση στην κρίση. Η θέση αυτή δεν σημαίνει ένα νέου τύπου πανπολιτικισμό. Όπως έλεγε ο Νίκος Πουλαντζάς, "αν υπάρχουν πάντα όρια στην πολιτικοποίηση του κοινωνικού, αυτό συμβαίνει ακριβώς στο μέτρο που οι ταξικοί αγώνες και τα κοινωνικά κινήματα υπερβαίνουν πάντοτε και μάλιστα με το παραπάνω το κράτος, στο μέτρο που δεν είναι τα πάντα πολιτικά και που η πολιτική δεν είναι η μόνη υπαρκτή διάσταση του κοινωνικού…Οι εξουσίες και οι αγώνες δεν ανάγονται άμεσα στο κράτος ούτε στην πολιτική … Πράγμα που δεν σημαίνει ότι δεν έχουν εκείνα ή τα άλλα αποτελέσματα ή ότι το κράτος δεν επιδρά επάνω τους».
Κάντε πρώτα τη ''μαχητική αντιπολίτευση που δεν αρκεί'', αφήστε την υπεύθυνη και αξιωματική αντιπολίτευση, και μετά βλέπουμε για τη δημιουργία κοινωνικών θεσμών και παραδειγματικών έργων. Για τους κοινωνικούς και παραδειγματικούς θεσμούς δεν διαφωνώ βέβαια, αν φροντίσουν για την υλική επιβίωση του λαού, αλλά στο πλαίσιο που τοποθετείτε αυτές τις διακηρύξεις είναι αδύνατον να πετύχουν, γιατί πολύ απλά έχετε πείσει τον κόσμο, που δήθεν θέλετε να κινητοποιήσετε, ότι θα φέρετε ένα νέο ''κοινωνικό κράτος'' χωρίς βία και ρήξη. Για για αυτό έχετε αποκοιμήσει τον κόσμο που κάθεται στον καναπέ του, και βλέπει τον Αλ.Τσίπρα να τρώει πόρτα από τον σοσιαλιστή Ολάντ (και απογοητεύεται), ή βλέπει τον Αλ.Τσίπρα και τον κ.Μηλιό (και γοητεύεται) να ασκούν κριτική στο Σαμαρά ότι δεν κάνει καλή διαπραγμάτευση, σαν τον Ιταλό Μόντυ. ''Κοινωνικοί θεσμοί'' και ''παραδειγματικά 'έργα'' από τον ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ και σαν από τα κάτω δομές, με αυτή την ενσωμάτωση στο αστικοδημοκρατικό παίγνιο, δεν πρόκειται να ευδοκιμήσουν.
''Στη θέση αυτή, που διατυπώνεται στη δεκαετία του 1970, πρέπει να προσθέσουμε τη βιοπολιτική διάσταση της σημερινής εξουσίας, δηλαδή την καθ’ ολοκληρίαν κυριαρχία στις ζωές των ανθρώπων μέσω της επέκτασης της αγοράς σε τομείς που αφορούν την ανθρώπινη υπόσταση και τις διαπροσωπικές σχέσεις και της καταστολής, σωματικής και πνευματικής, της αυτονομίας του ατόμου. Όλ’ αυτά σημαίνουν ότι ένα σύγχρονο, δημοκρατικό, αριστερό κόμμα αναγνωρίζει την αξία χώρων ελευθερίας και κοινωνικής αυτοοργάνωσης και τα μέλη του στηρίζουν την ύπαρξή τους ή μετέχουν στη δημιουργία τους, χωρίς το κόμμα να τους υποτάσσει στην πολιτική του ή να παρεμβαίνει στη λειτουργία του. Με δεδομένη την ανθρωπιστική κρίση και τη μαζική φτώχεια, το κόμμα πρέπει να συμβάλλει, επίσης, στη δημιουργία μορφών κοινωνικής και συνεταιριστικής οικονομίας και μορφών αλληλεγγύης όχι μόνο ως άμεση απάντηση στην κρίση αλλά και ως προσέγγιση της κοινωνικής παραγωγής και ανταλλαγής στο πλαίσιο της στρατηγικής της σοσιαλιστικής αλλαγής.
Οι παραπάνω νέες διαστάσεις του σύγχρονου αριστερού κόμματος σημαίνουν ότι το κόμμα εγκαθίσταται προνομιακά στην κοινωνία και διαμορφώνει την πολιτική λύση με τη συνέργεια των λαϊκών τάξεων,του πλήθους που δημιουργείται από ένα σύνολο ομάδων και μοναδικοτήτων, οι οποίες χειραφετούνται με τη συνύπαρξή τους στους κοινούς αγώνες.
Απ’ αυτή την άποψη οι τοπικές οργανώσεις του κόμματος είναι τα πιο σημαντικά κύτταρα καθώς η τοπικότητα, όπως έδειξαν και οι πλατείες, αποτελεί το πεδίο συνάντησης και εξέγερσης της αποδιαρθρωμένης ως προς την παρουσία της στους χώρους παραγωγής κοινωνίας''.
Εδώ είναι η αποκάλυψη. ''Σύνολο ομάδων και μοναδικοτήτων'', και ''πλήθος''. Τελικά δεν έκανα λάθος, κάτι μου φάνηκε πως ήταν παράξενο από την αρχή, παράξενο και δίπλα στον Πουλαντζά. Δεν είμαι σίγουρος πως άρεσαν στον Πουλαντζά αυτές οι ''μοναδικότητες'' στην εποχή του (νομίζω πως όχι). Εν πάσει περιπτώσει, πλήθος και μοναδικότητες με εργατική τάξη, είναι κάπως ασαφές. Αν μιλάμε για εργατικό πλήθος όπως αυτό του Νέγκρι, που για αυτό μιλάμε, αυτό δεν αποτελεί ''τάξη'' με την μαρξιστική ή με την πουλαντζική έννοια. Δεν αποτελεί ''τάξη'', και μάλιστα για τον πλέον συνεπή στοχαστή αυτού του είδους της πολλαπλότητας, τον Ντελέζ, αστική-εργατική τάξη υπάρχουν ενσωματωμένες στη κρατική ενότητα και το πλήθος των μοναδικοτήτων ''απέξω'', αντιστεκόμενο στο Κράτος. Ούτε όμως οι αναλύσεις του Νέγκρι επιτρέπουν τη σύγχυση της κ.Πορτάλιου. Όλα στο μίξερ λοιπόν!!! Πού είναι η τάξη, που είναι το πλήθος, πού η Αυτοκρατορία, πού είναι ο Πουλαντζάς και η θεωρία για το Κράτος, και πού βρίσκονται όλα αυτά αρμονικά συνεδεμένα....
Για εναλλακτικές μορφές αλληλεγγύης κλπ υπονόησα ήδη πως ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ΕΑΜ, αλλά κοινοβουλευτικά και κρατικά ενσωματωμένο πολιτικό μόρφωμα που δεν μπορεί να ξεσηκώσει ευρεία λαϊκή κινητοποίηση ενώ παίζει το ρόλο υπεύθυνης και αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Συμπερασματικά, το κείμενο αυτό αποτελεί τυπικό παράδειγμα της αντίληψης περί πολιτικής που κυριαρχεί στον ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ. Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει, όπως θέλει, και αυτό να παρουσιάζεται σαν σημαντικό πολιτικό κείμενο. Χίλιες φορές ''πρωτόγονος'', ''ορθόδοξος'' μαρξισμός-λενινισμός, παρά Μπαλιμπάρ-Ζίζεκ-Πουλαντζάς-Νέγκρι και Ρανσιέρ μαζί.
Τάξεις και Ηθική
